Gỏi lá rừng Gia Lai là một món ăn đặc biệt, là hương vị lớn lên cùng núi rừng, thấm vào ký ức của những người sinh ra và sống giữa đất đỏ bazan. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .
Tôi sinh ra và lớn lên ở Gia Lai. Với tôi, núi rừng không phải là khái niệm lãng mạn trên trang sách hay trong những bức ảnh du lịch, mà là mùi đất ẩm sau cơn mưa, là những buổi trưa nắng gió thổi qua rẫy cà phê, là bữa cơm giản dị có rau rừng hái vội sau nhà.
Có lẽ vì vậy, khi nhắc đến gỏi lá rừng Gia Lai, tôi nghĩ đến một trải nghiệm rất quen, quen đến mức đôi khi ta quên mất giá trị của nó.
Gỏi lá rừng - Món ăn đậm chất Tây Nguyên (Ảnh: sưu tầm)
Gỏi lá rừng có nguồn gốc từ bữa ăn của đồng bào dân tộc sinh sống lâu đời ở Gia Lai. Khi cuộc sống còn gắn chặt với rừng, người ta hái lá làm thức ăn, dần dần tích lũy kinh nghiệm, biết lá nào ăn được, lá nào có vị chát, vị cay, lá nào tốt cho tiêu hóa, lá nào giúp giải nhiệt. Từ đó, gỏi lá rừng hình thành không theo công thức cố định, mà theo mùa, theo vùng và theo ký ức của mỗi gia đình. Có nơi chỉ hơn ba chục loại lá, có nơi lên đến năm, sáu chục loại và cũng chẳng ai đếm cho thật chính xác.
Điều làm nên sức hút đặc biệt của gỏi lá rừng Gia Lai chính là sự phong phú ấy. Trên mâm gỏi, sẽ bắt gặp những loại lá quen thuộc như lá cải, tía tô, diếp cá, kinh giới. Xen lẫn là những loại lá nghe tên đã thấy mùi rừng như lá mơ, lá sung, lá xoài non, lá ổi, lá đinh lăng. Mỗi loại lá mang một vị riêng: chát, cay, the, đắng nhẹ hay thơm dịu. Khi ăn riêng lẻ, có thể sẽ thấy khó ăn. Nhưng khi đặt chúng cạnh nhau, mọi thứ lại trở nên hài hòa một cách lạ lùng.
Cách ăn gỏi lá rừng cũng không vội vã. Không trộn sẵn tất cả rồi gắp lên ăn như nhiều món gỏi khác. Trước mặt là một mâm lá, một đĩa thịt ba chỉ luộc thái mỏng, tôm rang hoặc tôm luộc, bì heo, đôi khi có thêm tép khô, thịt nạc băm. Bên cạnh là bánh tráng và chén nước chấm sền sệt, thứ được xem là “linh hồn” của món ăn.
Gỏi lá rừng - Món ăn đậm chất Tây Nguyên (Ảnh: sưu tầm)
Nước chấm gỏi lá rừng Gia Lai không cay gắt, cũng không ngọt lịm. Nó được nấu từ mắm nêm, đậu phộng giã nhuyễn, mè rang, hành tỏi phi, thêm mẻ để tạo vị chua dịu, rồi khuấy đều với trứng vịt đánh tan. Khi nước chấm chín tới, bề mặt sánh lại, dậy mùi thơm rất đặc trưng. Tôi nhớ cảm giác đứng cạnh bếp, nghe tiếng thìa khuấy đều tay, mùi mắm nêm hòa với mùi hành phi lan ra khắp gian bếp, một mùi rất “Gia Lai”, rất đời thường.
Khi ăn, người ta chọn vài loại lá, không cần nhiều, xếp chồng lên nhau, thêm miếng thịt, con tôm, chút bì heo, cuốn lại bằng bánh tráng. Chấm sâu vào chén nước chấm rồi đưa lên miệng. Cảm giác đầu tiên là vị chát của lá sung, vị thơm của tía tô, vị béo của thịt, vị bùi của đậu phộng, tất cả được kéo lại bằng nước chấm đậm đà.
Với tôi, gỏi lá rừng không thể ăn nhanh, cũng không thể ăn qua loa. Mỗi lần cuốn là một lần lựa chọn, mỗi lần chấm là một lần điều chỉnh vị giác. Có lẽ vì vậy mà gỏi lá rừng thường gắn với những bữa ăn đông người như bạn bè, gia đình, khách phương xa. Mọi người vừa ăn, vừa trò chuyện, chỉ cho nhau lá này là lá gì, lá kia ăn kèm thế nào thì ngon. Bữa ăn vì thế mà kéo dài, không khí cũng chậm lại.
Gỏi lá rừng - Món ăn đậm chất Tây Nguyên (Ảnh: sưu tầm)
Nhiều người hỏi tôi liệu gỏi lá rừng có khó làm không. Thật ra, nếu nói về kỹ thuật, thì không quá phức tạp. Khó nhất là khâu chuẩn bị lá, phải rửa thật sạch, chọn lá tươi, không dập nát. Thịt heo luộc vừa chín, tôm luộc ngọt, bì heo thái mỏng. Nước chấm thì phi hành tỏi, xào tép khô và thịt nạc băm cho dậy mùi, thêm mẻ, gia vị, rồi khuấy trứng đều tay để không bị vón. Nhưng điều quan trọng hơn cả là sự hiểu biết về lá rừng. Đây là thứ không thể học nhanh, mà phải sống cùng vùng đất này đủ lâu mới có thể biết rõ được
Gỏi lá rừng Gia Lai với tôi không chỉ là một món ăn để no bụng hay để giới thiệu với khách phương xa. Nó là cách người Gia Lai đối thoại với núi rừng, bằng sự hiểu biết, chắt lọc và trân trọng. Mỗi mâm gỏi là một lát cắt của ký ức, của thói quen sống chậm, ăn chậm và sống cùng nhau.
Tải ứng dụng Travelviet
vn
en
ja
ko
zh
